Αναψυκτικά: Κάνουν κακό στην υγεία μας;

Ευχάριστα στη γεύση, εύκολα διαθέσιμα και προσιτά στην τιμή, τα αναψυκτικά αποτελούν ένα προϊόν με αυξανόμενη ζήτηση. Ωστόσο ποια είναι η επίδρασή τους στην υγεία, και τι από αυτά που ακούγονται για τα αναψυκτικά τελικά ισχύει;

Τα αναψυκτικά παχαίνουν
Καταρχήν θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε ότι οποιοδήποτε μεμονωμένο τρόφιμο παχαίνει. Ωστόσο είναι αλήθεια ότι τα αναψυκτικά με ζάχαρη παρέχουν κενές θερμίδες, δηλαδή μας δίνουν ενέργεια χωρίς κανένα άλλα θρεπτικό συστατικό. Μάλιστα παρότι τα αναψυκτικά ανήκουν επί της ουσίας στην ίδια κατηγορία με πολλά άλλα γλυκίσματα (πρόκειται για τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη, με χαμηλή θρεπτική αξία), ο κόσμος δεν τα αντιμετωπίζει έτσι. Δηλαδή, ενώ όλοι αντιλαμβάνονται ότι το να φάνε ένα παγωτό ή ένα κομμάτι τούρτα πρέπει να γίνεται περιστασιακά, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα αναψυκτικά τα οποία φαντάζουν πιο «αθώα». Πόσο «αθώα» είναι όμως; Ένα κουτάκι αναψυκτικό με ζάχαρη έχει κατά μέσο όρο 150 θερμίδες, το οποίο αντιστοιχεί σε 7-8 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη. Οι θερμίδες αυτές λαμβάνονται σε υγρή μορφή και έτσι δεν μας χορταίνουν το ίδιο με ένα στερεό τρόφιμο ίσης θερμιδικής αξίας. Πρακτικά, αν ένα άτομο καταναλώνει ένα κουτάκι αναψυκτικό με ζάχαρη κάθε μέρα, χωρίς να «κόψει» θερμίδες από αλλού, σε ένα χρόνο θα έχει πάρει 7 κιλά μόνο από τη ζάχαρη του αναψυκτικού. Επίσης η γλυκιά γεύση των αναψυκτικών (είτε είναι με ζάχαρη είτε χωρίς) μας «κακομαθαίνει» κάνοντας μας να αναζητούμε την αίσθηση του γλυκού.

Τα αναψυκτικά προκαλούν διαβήτη και καρδιαγγειακά νοσήματα
Έρευνες έχουν δείξει ότι η μακροπρόθεσμη συστηματική κατανάλωση αναψυκτικών με ζάχαρη αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Πιθανοί μηχανισμοί είναι η υψηλή ενεργειακή πρόσληψη που οδηγεί σε αυξημένο σωματικό βάρος και η υψηλή κατανάλωση απλών σακχάρων που σχετίζονται με υπεργλυκαιμία, συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα και αυξημένα τριγλυκερίδια.

Τα αναψυκτικά βλάπτουν την υγεία των οστών
Η κατανάλωση αναψυκτικών συχνά εκτοπίζει την κατανάλωση γάλακτος από τη διατροφή, ειδικά στα παιδιά και στους εφήβους. Έτσι μειώνεται η πρόσληψη ασβεστίου, το οποίο είναι απαραίτητο για την καλή υγεία των οστών. Επίσης τα αναψυκτικά τύπου κόλα έχουν μια ακόμα αρνητική επίδραση στα οστά: περιέχουν μεγάλη ποσότητα φωσφορικών οξέων τα οποία προκειμένου να απεκκριθούν από τον οργανισμό αντλούν ασβέστιο από τα οστά όταν η διαιτητική πρόσληψη ασβεστίου είναι ανεπαρκής.

Τα αναψυκτικά χαλάνε τα δόντια
Ο συνδυασμός ζάχαρης και ανθρακικού είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικός για τα δόντια, αφού αφενός η ζάχαρη αποτελεί τροφή για τα βακτήρια που προκαλούν τερηδόνα, αφετέρου το ανθρακικό προκαλεί διάβρωση της αδαμαντίνης. Μάλιστα εξαιτίας του ανθρακικού ακόμα και τα light αναψυκτικά δεν θεωρούνται φιλικά για τα δόντια. Από άποψη στοματικής υγιεινής είναι προτιμότερο να καταναλώνουμε αναψυκτικά μαζί με γεύματα, παρά να τα πίνουμε λίγο-λίγο κατά τη διάρκεια της ημέρας αφού έτσι δίνουμε «τροφή» στα βακτήρια και εκθέτουμε τα δόντια στα οξέα του ανθρακικού για περισσότερη ώρα.

Τα αναψυκτικά light προκαλούν καρκίνο
Τα αναψυκτικά light (χωρίς ζάχαρη) έχουν κατηγορηθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου λόγω της ασπαρτάμης που περιέχουν. Τα πειράματα στα οποία βασίζεται η παραπάνω αντίληψη έχουν γίνει σε ποντίκια στα οποία δόθηκαν μεγαδόσεις ασπαρτάμης και δεν έχουν επιβεβαιωθεί για τον άνθρωπο. Ωστόσο λαμβάνοντας υπόψη ότι τα αναψυκτικά με γλυκαντικές ουσίες δεν είναι φυσικά τρόφιμα και έχουν μπει στη διατροφή του ανθρώπου σχετικά πρόσφατα (επομένως η μακροχρόνια έκθεση σε αυτά δεν είναι γνωστή), καλό είναι η κατανάλωση τους να είναι περιορισμένη και ειδικά στα παιδιά και τις εγκύους να αποφεύγεται.

Τα αναψυκτικά light είναι προτιμότερα από τα κανονικά
Τα αναψυκτικά light δεν περιέχουν θερμίδες και υδατάνθρακες, επομένως δεν έχουν αυξάνουν την ενεργειακή πρόσληψη ούτε επιδρούν στο σάκχαρο αίματος. Επομένως, για άτομα τα οποία είναι συνηθισμένα να καταναλώνουν αναψυκτικά με ζάχαρη αποτελούν μια ενδιάμεση λύση στην προσπάθεια τους να «απογαλακτιστούν» από αυτά. Από την άλλη βέβαια, τα αναψυκτικά light έχουν γλυκιά γεύση την οποία ο εγκέφαλος συσχετίζει με την κατανάλωση υδατανθράκων και άρα ενέργειας. Τα γλυκαντικά δίνουν τη γλυκιά γεύση χωρίς όμως να δίνουν ενέργεια, με αποτέλεσμα ο οργανισμός αφενός να συνηθίζει στη γλυκιά γεύση, αφετέρου να «μπερδεύεται» και να αναζητά την ενέργεια που τελικά δεν κατανάλωσε από άλλα τρόφιμα. Οι έρευνες στον τομέα αυτό είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο, ωστόσο οι παραπάνω μηχανισμοί ίσως εξηγούν γιατί ορισμένες μελέτες βρίσκουν θετική συσχέτιση μεταξύ μακροπρόθεσμης κατανάλωσης αναψυκτικών light και αύξησης βάρους.

Συμπέρασμα
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο περιορισμός ή ακόμα και πλήρης αποφυγή κατανάλωσης αναψυκτικών με ζάχαρη μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στον έλεγχο του βάρους και τη στοματική υγεία, να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και καρδιαγγειακών νοσημάτων, και να βοηθήσει στην καλύτερη υγειά των οστών. Τα αναψυκτικά light καλό είναι επίσης να αποφεύγονται (ειδικά στα παιδιά και τις εγκύους) ή να χρησιμοποιούνται παροδικά σαν ενδιάμεσο στάδιο διακοπής της κατανάλωσης των αναψυκτικών με ζάχαρη.

Μαρούγκα Μαρία

Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Καρβούνη 17, 38222, Βόλος
τηλ. 6948383397
maria.marouga@gmail.com